Besin Çeşitleri

Çocuklara her gün verilecek besinlerden söz etmeden önce, bu besinlerin hangi maddelerden oluştuğuna ve insan vücudunun kimyasal faaliyetindeki rolüne bakalım.
Bir çocuğun vücudunu inşaat halindeki bir binaya benzetebi­liriz. Binayı yapmak için, çok çeşitli malzeme gerekir. Çocuğun vücudunu işleyen bir motora benzetmek de mümkündür. Motor gibi onun da uygun bir verim sağlaması için gerekli enerjiyi ve­ren birtakım maddelere ihtiyacı vardır. Proteinler. İnsan vücudunu bir binaya benzettiğimize göre, bu binanın temel malzemesinin proteinler olduğunu da belirtmemiz gerekir. Kaslar, böbrekler, kalp, beyin gibi organ­lar, her şeyden önce su ve proteinden meydana gelir. Kemikler, madensel maddeler sayesinde sertleşen proteinlerden oluşur. Ço­cuk, vücudunun çeşitli kısımlarını geliştirebilmek ve sağlam tu­tabilmek için protein bakımından zengin besinler almalıdır.
Tabiî besinlerin çoğunda, kiminde az kiminde çok olmak üze­re protein bulunur. Azot bakımından en zengin olan maddeler et, tavuk eti, balık, yumurta ve süttür. Hepsi de hayvanî olan bu besinler, insan vücudunun ihtiyaç duyduğu unsurları içine alan «tam» protein sağlar. Bu yüzden çocuğun günde ortalama yarım ilâ bir litre süt içmesi ve bunların yanında et, tavuk eti, balık ya da yumurta yemesi gerekir. Protein zenginliği bakımından, ikinci sırada ekmek, ceviz ve tahıl unlarını (soya, mercimek, be­zelye ve fasulye) sayabiliriz. Bununla beraber bu bitkisel besin­ler, çok miktarda protein ihtiva ettikleri halde tek başlarına ye­terli protein sağlamazlar. Yani «tam proteinli» değildirler. Örne­ğin ekmek bazı temel proteinleri, fasulye ise başka proteinleri ihtiva eder. Sözün kısası, tahıl unları ve sebze bakımından zen­gin bir beslenme rejimi, et, tavuk, balık, süt ve yumurtayı ta­mamlar, fakat bu ikinci sırada/ saydıklarımızın yerini tutmaya yetmez.
Madensel tuzların her çeşidi, vücudun bütün kısımla­rının gelişmesinde büyük bir rol oynar. Dişlerle kemiklerin sağ­lamlığı her şeyden önce kalsiyum ve fosfora bağlıdır. Kandaki kırmızı yuvarların temelini meydana getiren ve bütün vücuda oksijen yayılması bakımından değeri büyük olan pigmen demir ve bakırdan oluşur. Tiroit bezinin İyi çalışması için de iyot ge­reklidir. Bu konuda daha birçok örnek verebiliriz. Meyve, sebze, et, ekmek, yumurta ve süt gibi birçok tabiî besin, çeşitli ma­densel tuzlar ihtiva eder. Unların çok İnce elenmiş olması, seb­zelerin suda çok fazla kaynatılması, bu tuzların büyük bir kısmı­nın yok olmasına yol açar. Kalsiyum, demir ve kimi yerlerde iyot, beslenmede en az verilme tehlikesi olan madensel tuzlar­dır. Kalsiyum sebzelerdeve meyvelerde pek az miktarda, süt ve peynirde ise bol bol bulunur. Yeşil sebzelerde, ette, meyve­lerde ve ekmekte demir vardır; fakat asıl demir kaynağı yumurta ve karaciğerdir. Denizden uzak bölgelerde yetişen sebze ve mey­velerle bu bölgelerin suyunda iyot bulunmaz, onun için de İyot ihtiyacı, guatr hastalığını önlemek üzere, sofra tuzuyle gideri­lir.
Vitaminler: insan «motorunun» normal bir verimle çalışma­sı İçin pek az miktarda İhtiyaç duyduğu maddelerdir. Vitaminle­ri, herhangi bir makinenin çalışması İçin zorunlu olan birkaç damla yağa ya da bir motoru işleten minik bir elektrik kıvılcı­mına benzetebiliriz.
A vitamini: solunum borularının, bağırsakların, idrar yollarının, gözün bazı kısımlarının (özellikle alaca karanlıkta gör­memize yardım eden kısmının) iyi durumda muhafazası için ge­reklidir. Bünye, A vitaminini süt yağından, yumurta sarısından, bazı sebzelerden ve balık yağından sağlar. Bundan anlaşılacağı gibi, sadece çok düzensiz beslenenlerle, sözünü ettiğimiz be­sinleri almalarına engel olan bir bağırsak hastalığı çekenlerde A vitamini eksik kalır.
B vitaminleri grubu: Eskiden bilginler insan vücudun­da çeşitli roller oynayan bir tek B vitamini mevcut olduğunu sanırlardı. Daha derin İncelemelerden sonra bu karışık maddede farklı on vitamin bulunduğunu ve bu vitaminlerin hepsinin de aynı besinlerde yer aldığını fark ettiler. B vitaminleri hakkında henüz her şey kesinlikle bllenemediğinden, bunları ilâç şeklin­de değil tabiî yollarla almak uygun olur. Organizma için en önemli dört B vitamininin adları şunlardır: Thlamine, rlboflavi-ne, niacine ve rubramine. Vücudu meydana getiren bütün do­kuların bu vitaminlere ihtiyacı vardır.
Thiamine (vitamin BJ ekmekte, sütte, yumurtada, karaci­ğerde, ette, bazı sebze ve meyvelerde bol bol bulunur. Bu mad­deler uzun süre kaynatılırsa vitamini kaybederler. Çok ince elenmiş un ve fazla rafine edilmiş şeker yiyorsanız. Bj vitaminini yeteri kadar almıyorsunuz demektir. Bu vitaminin eksikliği, iş­tahsızlık, büyümede yavaşlama, yorgunluk, bağırsak ve mide faaliyetinde aksaklıklar ve sinir iltihaplanmalarına yol açar.
Riboflavine (B2) vitaminine çok miktarda karaciğerde, ette, sütte, yumurtada, yeşil sebzelerde, ekmek ve bira mayasında rastlanır. Riboflavirıe eksikliği, dudak, ağız ve cilt yaraları İle görme bozukluklarına sebep olur.